نحوه تشخیص و روش های درمانی سرطان دهان

حقایقی در رابطه با سرطان دهان

در سال ۲۰۱۹ نزدیک به ۵۳۰۰۰ آمریکایی مبتلا به سرطان دهان شناسایی شدند. این بیماری منجر به کشته شدن بیش از ۹۷۵۰ نفر خواهد شد، یعنی تقریبا در هر یک ساعت، ۱ نفر به علت سرطان دهان می‌میرد. از این ۵۳۰۰۰ نفر تشخیص داده شده، تنها کمی بیش از نیمی از آنها، بیشتر از ۵ سال عمر می‌کنند (تقریبا ۵۷ درصد). این عددی است که طی چند دهه به طور قابل توجهی تقریبا ثابت مانده است.

نرخ مرگ و میر ناشی از سرطان دهان، بالاتر از سرطان‌هایی است که به طور معمول درمورد آن‌ها می‌شنویم؛ مثل سرطان دهانه رحم، لنفوم هوچکین، سرطان حنجره، سرطان بیضه و بسیاری دیگر. اگر تعریف سرطان دهان و دندان را گسترش دهیم و سرطان حنجره را نیز شامل کنیم، تعداد مورد تشخیص داده شده به ۵۴۰۰۰ نفر و ۱۳۵۰۰ مرگ در سال می‌رسد. این مشکل در سراسر جهان بسیار آمار بالایی درد و سالانه بیش از ۴۵۰۰۰۰ مورد جدید در دنیا شناسایی می‌شوند.

انواع سرطان دهان

سرطان دهان شامل سرطان‌های زیر است:

لب
زبان
پوشش داخلی گونه‌
لثه‌ها
کف دهان
کام و نرم کام

دندانپزشک شما اغلب اولین ارائه دهنده خدمات بهداشتی است که متوجه علائم سرطان دهان می‌شود. انجام معاینتان دندانپزشکی به صورت منظم، می‌تواند به حفظ سلامت شما کمک شایانی کند.

عوامل خطرزا در پیشرفت سرطان دهان

یکی از بزرگترین عوامل خطرزا برای سرطان دهان، مصرف دخانیات است؛ دخانیات شامل سیگار کشیدن، قلیان و ... است. افرادی که مقادیر زیادی الکل و دخانیات مصرف می‌کنند، در معرض خطر بیشتری قرار دارند، به خصوص وقتی که از هر دو مورد به طور مرتب استفاده شود. سایر عوامل خطرزا عبارتند از:

ویروس پاپیلومای انسانی (GPV)
قرار گرفتن بیش از حد در معرض تابش خورشید
سابقه خانوادگی سرطان دهان یا سایر سرطان‌ها
سیستم ایمنی ضعیف
تغذیه ضعیف
سندرم ژنتیکی
مرد بودن
مردان دو برابر بیشتر از زنان در معرض خطر ابتلا به سرطان دهان هستند.

علائم سرطان دهان

علائم سرطان دهان شامل موارد زیر است:

زخم روی لب یا دهان که بهبود نمی‌یابد
ظهور یا رشد یک توده در دهان
خونریزی دهانی
شل بودن دندان‌ها
درد یا مشکل در بلع
مشکل در استفاده از دندان‌های مصنوعی
وجود توده در گردن
گوش دردی که از بین نمی‌رود
کاهش چشمگیر وزن
لکه‌های سفید، قرمز یا سفید و قرمز بر روی دهان یا لب‌ها
گلو درد
درد فک یا سفتی
زبان درد

برخی از این علائم مانند گلو درد یا گوش درد، ممکن است شرایط دیگری را نشان بدهند. با این حال، اگر متوجه هر یک از این علائم هستید که بهبود نمی‌یابند و یا به صورت متعدد به آن‌ها مبتلا می‌شوید، در اسرع وقت به یک دندانپزشک یا پزشک مراجعه کنید.

نحوه‌ی تشخیص سرطان دهان

در ابتدا پزشک معاینه‌ی فیزیکی انجام می‌دهد. سقف و کف دهان، پشت گلو، زبان، گونه‌ها و غدد لنفاوی گردن به طور دقیق بررسی می‌شوند. اگر پزشک شما نتواند تشخیص دهد که چرا این علائم را دارید، ممکن است به یک متخصص گوش، حلق و بینی ارجاع داده شوید.

اگر پزشک شما هرگونه تومور، توده یا ضایعه مشکوک پیدا کند، بیوپسی بافت یا براش بیوپسی انجام خواهد داد. براش بیوپسی یک آزمایش بدون درد است که از طریق آن نمونه‌های بافتی از دهان جمع‌آوری می‌کنند. بیوپسی بافت نیز شامل برداشتن یک تکه از بافت است تا بتوانند آن را زیر میکروسکوپ، برای تشخیص سلول‌های سرطانی، بررسی کنند.

علاه بر این، پزشک ممکن است یک یا چند آزمایش زیر را انجام دهد:

اشعه ایکس برای دیدن اینکه آیا سلول‌های سرطانی به فک، قفسه سینه یا ریه‌ها گسترش یافته است یا خیر
سی‌تی‌اسکن برای آشکارسازی هرگونه تومور در دهان، گلو، گردن، ریه‌ها یا جا‌های دیگر بدن
اسکن PET برای تعیین اینکه آیا سرطان به غدد لنفاوی یا ارگان‌های دیگر انتقال یافته یا خیر
اسکن MRI برای نمایش دقیق تصاویری از سر و گردن و تعیین میزان رشد سرطان
آندوسکوپی برای معاینه بینی، سینوس‌ها، داخل گلو، لوله‌های بادی و نای

مراحل سرطان دهان

سرطان دهان چهار مرحله دارد:

مرحله ۱: تومور ۲ سانتی‌متر یا کوچکتر است و سرطان به غدد لنفاوی سرایت نکرده‌ است.
مرحله ۲: تومور بین ۲ تا ۴ سانتی‌متر است و سلول‌های سرطانی به غدد لنفاوی سرایت نکرده‌اند.
مرحله ۳: یا تومور بزرگتر از ۴ سانتی‌متر است و به گره‌های لنفاوی سرایت نکرده، یا به هر اندازه‌ای گسترش یافته، اما در سایر قسمت‌های بدن وجود ندارد.
مرحله ۴: تومور‌ها به هر اندازه‌ای هستند و سلول‌های سرطانی به بافت‌های اطراف، غدد لنفاوی یا سایر قسمت‌های بدن گسترش یافته‌اند.
طبق اعلام موسسه ملی سرطان، میزان بقای ۵ ساله برای سرطان‌های دهان به شرح زیر است:

۸۳ درصد، برای سرطان موضعی (که شیوع پیدا نکرده است)
۶۴ درصد، برای سرطانی که در نزدیکی غدد لنفاوی دیده می‌شود.
۳۸ درصد، برای سرطانی که در قسمت‌های دیگر بدن شیوع پیدا کرده‌ است.

به طور کلی، ۶۰ درصد از کل مبتلایان به سرطان دهان به مدت ۵ سال یا بیشتر زنده می‌مانند. هرچه در مراحل زودتری سرطان تشخیص داده شود، احتمال زنده ماندن بعد از درمان افزایش می‌یابد. در حقیقت، میزان بقای کلی ۵ ساله در افراد مبتلا به سرطان دهان در مراحل ۱ و ۲ به طور معمول ۷۰ تا ۹۰ درصد است. این امر باعث می‌شود که تشخیص و درمان به موقع از هرچیزی مهم‌تر باشد.

سرطان دهان به چه شکل است؟

در سرطان دهان، سلول‌های سرطانی به شکل مسطح، سطح دهان، زبان و لب شما را می‌پوشانند و سلول‌های فلسی نامیده می‌شوند. بیشتر سرطان‌های دهان با این سلول‌ها شروع می‌شوند. ضایعاتی بر روری زبان، لثه‌ها، لوزه‌ها یا لایه‌های دهان که می‌توانند مشکل‌ساز شوند.

یک لکه سفید یا قرمز در داخل دهان یا روی لب شما ممکن است یکی از علائم سرطان دهان باشد. سرطان دهان ممکن است به شکل‌های مختلفی خود را نشان بدهد. ممکن است احساس کنید پوستتان ضخیم‌تر شده یا دارای گره است، یا حس کنید که یک زخم وجود دارد. آنچه که باید در نظر داشته باشید، ماهیت ماندگار این ناهنجاری‌هاست. ضایعات غیرسرطانی در چند هفته برطرف می‌شوند. در ادامه ۵ شکل از سرطان دهان را بررسی می‌کنیم. دقت داشته باشید که در ادامه ممکن است با تصاویر ناخوشایندی روبرو شوید.

۱. ترکیبی از لکه‌های قرمز و سفید در دهان

ترکیبی از لکه‌های قرمز و سفید در دهان، به نام «اریترولوکوپلاکی، رشد غیرطبیعی سلول است که حاکی از احتمال ابتلا به سرطان است. اگر لکه‌های قرمز و سفید بیش از دو هفته طول بکشند، باید به پزشک مراجعه کرد. ممکن است این ناهنجاری‌های دهان را پیش از حس کردن ببینید، چراکه سرطان دهان در مراحل اولیه بدون درد است.

۲. ضایعات قرمز رنگ

ضایعاتی به رنگ قرمز روشن در دهان شما که ظاهر و بافتی مخملی دارند، «اریتروپلاکیا» نامیده می‌شوند و اغلب سرطانی هستند. در ۷۵ تا ۹۰ درصد موارد، اریتروپلاکیا سرطانی است، بنابراین هیچ لکه‌ای با رنگ قرمز روشن در دهانتان را نادیده نگیرید. اگر شما اریتروپلاکیا داشته باشید، دندانپزشک شما بیوپسی این سلول‌ها را انجام می‌دهد.

۳. ضایعات سفید رنگ

ضایعات سفید یا خاکستری مانند در داخل دهان یا روی لب «لکوپولاکی» یا «کراتوز» نامیده می‌شوند. یک محرک مانند دندان تیز، پرتز شکسته یا مصرف تناکو می‌تواند باعث رشد سلولی شود که این لکه‌ها را تولید می‌کند. عادت جویدن داخل لپ یا کندن پوست لب می‌تواند منجر به لکوپولاکی شود. قرار گرفتن در معرض مواد سرطان‌زا نیز می‌تواند باعث ایجاد همین لکه‌ها شود.

این ضایعات نشان می‌دهند که بافتی غیرطبیعی وجود دارد و می‌تواند بدخیم شود. با این حال، در بیشتر موارد خوش‌خیم است. این لکه‌ها ممکن است سفت و سخت باشند. لکوپولاکی به طور کلی در طی یک هفته یا یک‌ماه به آرامی بروز می‌کند.

۴. زخم در دهان

ممکن است اریتروپلاکیا را در هر جای دهان مشاهده کنید، اما بیشتر اوقات در کف دهان، زیر زبان، یا پشت لثه‌های دندان‌های عقبی پدیدار می‌شوند. ماهی یک بار دهان خود را برای یافتن هر گونه زخم بررسی کنید. از یک آینه بزرگنمایی دندانپزشکی برای این کار استفاده نمایید. با انگشتان تمیز، زبان خود را به آرامی بیرون بکشید و زیر آن را بازرسی نمایید. طرفین زبان و قسمت داخلی گونه‌های خود و رو و داخل لب‌ها را نیز نگاه کنید.

۵. آفت دهان؛ دردناک، اما غیرخطرناک

یادبگیرید که یک آفت را از یک زخم خطرناک تشخیص دهید. یک آفت دهان اغلب قبل از اینکه قابل مشاهده باشد، سوزش دارد یا زوق می‌زند، در حالی که در مراحل اولیه سرطان دهان، اغلب دردی وجود ندارد. رشد غیر طبیعی سلول‌ها معمولا ابتدا نمودی ظاهری دارند.

آفت دهان شبیه به یک زخم و معمولا دارای یک تورفتگی در مرکز است. وسط آفت اغلب به رنگ سفید، خاکستری یا زرد است و لبه‌های آن قرمز. آفت دردناک است، اما بدخیم نیست. این بدان معناست که سرطانی نمی‌شود و طی دو هفته بهبود می‌یابند. هرگونه درد، توده یا زخم که بیش از دو هفته در دهان مشاهده شود، باید پیگیری گردد.

درمان سرطان دهان

پس از تشخیص قطعی سرطان دهان و مرحله‌ی آن، درمان آغاز می‌شود. درمان سرطان دهان در حالت ایده‌آل یک رویکرد چندرشته‌ای است که شامل تلاش جراحان، انکولوژیست‌های پرتونگاری، انکولوژیست شیمی درمانی، دندان‌پزشکان، متخصصان تغذیه، متخصصان توانبخشی و ترمیمی است. روش‌های درمانی معمولا استفاده‌ی همزمان از شیمی درمانی و اشعه‌درمانی است که گاهی با عمل جراحی ترکیب می‌شوند. با اینکه شیمی درمانی به تنهایی قادر به از بین بردن سلول‌های سرطانی است، به تنهایی برای درمان سرطان دهان به کار نمی‌رود و به کمک اشعه‌درمانی یا جراحی احتمال انتقال بیماری به سایر اعضای بدن را کاهش می‌دهند.

سخن پایانی

چشم‌انداز سرطان‌های دهان بستگی به نوع و مرحله‌ی آن دارد. همچنین به سلامت عمومی، سن بیمار و تحمل و پاسخ بدن به درمان مربوط می‌شود. تشخیص زودهنگام این بیماری بسیار حیاتی است، زیرا درمان در مراحل ۱ یا ۲ بسیار شانس بیشتری دارد. معاینه‌ی منظم دندانپزشک، دوبار در سال، یک ابزار مهم برای تشخیص سرطان دهان است. این معاینه‌ها به دندانپزشک شما امکان می‌دهد که در اولین مراحل، هرگونه علائم را تشخیص داده و از بدخیم شدن سرطان جلوگیری به عمل آید. شما همچنین می‌توانید خطر ابتلا یا توسعه‌ی سرطان دهان را با کاهش مصرف دخانیات، کاهش دهید.


منبع: سایت ستاره